حضرت عباس(ع) پسر چهارم امام علی(ع) و اولین فرزند فاطمه دختر حزام بن خالد مشهور به ام البنین است ، ایشان در چهارم ماه شعبان سالبیست و ششم هجری در مدینه به دنیا آمد.

پدران و داییهای ام البنین( س ) در دوران قبل از اسلام جزو دلیران عرب محسوب می شدند ومورخان آنان را به دلیری در هنگام نبرد ستوده اند، افزون بر این، آنانعلاوه بر شجاعت وقهرمانی، سالار و بزرگ و پیشوای قوم خود نیز بوده اند، آنچنان که سلاطین زمان در برابرشان سر تسلیم فرود می آورده اند. اینانهمانانند که عقیل به امیرالمومنین علی(ع) گفت: در میان عرب از پدرانششجاعتر و قهرمان تر یافت نشود.
ام البنین( س ) درحماسه کربلا چهارفرزند خود به نامهای عباس، جعفر،عون و عثمان را به پیشگاه الهی هدیه کرد وخود طلایه دار پیام آوران کربلا پس ازحضرت زینب (س) شد. ثمره ازدواج حضرتعلی(ع) با ام البنین، چهار پسر رشید بود به نامهای: عبّاس، عبدالله، جعفر وعثمان، که هر چهار تن در حادثه کربلا به شهادت رسیدند.
برای حضرتعباس(ع) القاب زیبا و با مسمایی ذکر شده از جمله : ابوالفضل ، قمر بنی هاشم، باب الحوائج، عبدالصالح ، ابوقربه ، سقا، الشهید و....
از فضایلایشان نیز می توان به بندگی و عبودیت، عصمت، شجاعت، مواسات، تیزبینی ودوراندیشی، ولایتمداری و تلاش برای کسب رضایت امام، فداکاری در راه امام ،دیانت در رفتار ، صبر و ایثار و.... اشاره نمود.
در واقعه عاشورا حضرتعباس(ع) در تمامی مراحل پا به پای امام حسین(ع) به فداکاری و جانبازیپرداخت و قبل از این که خود به میدان نبرد برود سه برادر تنی خود را بهصحنه جانبازی در راه امام حسین(ع) فرستاد و در خود نیز به عنوان آخرینجنگاور و علمدار سپاه امام ، جهت آوردن آب وارد قلب سپاه دشمن شد و خود رابه آب رساند اما در عین تشنگی لب به آب نزد و به خود اجازه نداد که پیش ازامامش لب به آب بزند.
دشمن در عین نامردی و از ترس رویارویی با عباس(ع) از پشت به ایشان حمله کردند و زید بن ورقاء جهنی و حکیم بن طفیل در پشتدرخت خرمایی کمین کرده و دست راست و سپس دست چپ ایشان را قطع کردند. پس ازآن ملعونی مشک آب عباس را پاره کرد و دیگری تیری بر قلب عباس(ع) زد و شیطانزاده ای عمود بر فرق عباس(ع) فرود آورد.
در این حال ایشان برادر راصدازدند و امام حسین(ع) خود را به بالین برادر رساند و سر مبارک برادر رابه دامان گرفت. و پس از شهادت برادر خود نوحه سر دادند و فرمودند : (( الانکمرم شکست و تدبیرم گسست.))
پیکر مطهر حضرت عباس (ع) در همانجا باقی ماند و در همانجا به خاک سپرده شد و حرم مطهرشان در همانجا برافراشته شد.
امروزه حرم مطهر حضرت عباس(ع) بعد از حرم امام حسین(ع) ممتازترین حرمکربلا و یاران و خانواده امام حسین(ع) می باشد، مردمان با عشق و امیدفراوان خود را به این حرم می رسانند و حوائجشان را از باب الحوائج میگیرند.

آشنایی با حرم حضرت عباس (ع)
حرمحضرت عباس(ع) در بخش مرکزی شهر کربلا و در 250 متری شرق حرم امام حسین(ع) قرار گرفته است، موقعیت جغرافیایی حرم 32 درجه و 37 دقیقه شمالی و 44 درجه و 2 دقیقه و 10 ثانیه شرقی می باشد ، مساحت حرم تقریبا 11000 متر مربع ومحیط آن 415 متر می باشد .
حرم دارای 9 درب می باشد که اولین آنها کهجنوبی ترین آنها می باشد باب القبله بوده و بقیه آنها به صورت ساعتگرد بهنام های امام حسن(ع)، امام حسین(ع)، صاحب الزمان(عج) ، موسی الکاظم(ع) ،علی الهادی(ع)، محمد الجواد(ع)، باب الفرات و باب امام علی(ع) می باشند.
تاریخچهبنای فعلی حرم به سال 1246 ه.ق برمی گردد لیکن در طول تاریخ تمامی افرادیکه به ساخت و بازسازی حرم امام حسین(ع) همت گمارده از باب ادب و علاقه بهبازسازی حرم مطهر حضرت عباس(ع) نیز پرداخته است که از جمله آن می توان بهعضدالدوله بویه ، شاه طهماسب صفوی، نادرشاه افشار و محمدشاه قاجار اشارهکرد،.
صحن دارای چهار رواق جنوبی، شرقی،شمالی و غربی بوده و دارای گنبدیطلایی و دو مناره است که از باب ادب نسبت به امام حسین(ع) به طور کاملطلاکاری نشده و بخشی از آنها به صورت کاشیکاری آبی رنگ می باشند.
در حرم مطهر حضرت عباس(ع) نیز تعدادی از علما از جمله علامه کشمیری ، سید محمد زنجانی ، علامه سیبویه و... مدفون می باشند.

زندگی نامه کامل حضرت عباس (ع)

در روزهاى کودکى عباس، پدر گرانقدرش چون آیینه معرفت، ایمان، دانایى و کمالدر مقابل او قرار داشت و گفتار الهى و رفتار آسمانى‏اش بر وى تاثیرمى‏نهاد.

خاندان حضرت عباس (ع):

درسال 26 هجری قمری، حضرت عباس (ع) پایه عرصه گیتی نهاد. مادر گرامیش فاطمه،دخت حزام بن خالد بن ربیعه بن عامر کلبی و کنیه اش (ام البنین) بود.

چندسال پس از شهادت حضرت فاطمه (س) بود، که امیرالمومنین از برادرش عقیل، کهبه اصل و نسب قبایل آگاه بود، درخواست کرد زنی را از دودمانی شجاع برای اوخواستگاری کند و عقیل، فاطمه کلابیه (ام البنین) را برای آن حضرت خواستگاریکرد و ازدواج صورت گرفت.

امیرالمومنین (ع) از این بانوی گرامی، صاحب چهار پسر به نامهای عباس، عثمان، جعفر و عبدالله شد.

عباس (ع) ازبرادران دیگرش بزرگتر بود و هر چهار برادر به امام خویش، حسین (ع) وفادار بودند و در روز عاشورا در راه آن امام جان خود را نثار کردند.

ارادتقلبی ام البنین (س) به خاندان پیامبر (ص) آنقدر بود که امام حسین (ع) رااز فرزندان خود بیشتر دوست می داشت؛ بطوری که وقتی به این بانوی گرامی خبرشهادت چهار فرزندش را دادند فرمود: مرا از حال حسین (ع) باخبر سازید و چونخبر شهادت امام حسین (ع) به او داده شد، فرمود رگهای قلبم گسسته شد، اولادمو هر چه زیر این آسمان کبود است، فدای امام حسین (ع).


دوران کودکی حضرت ابوالفضل العباس (ع):


درروزهاى کودکى عباس، پدر گرانقدرش چون آیینه معرفت، ایمان، دانایى و کمالدر مقابل او قرار داشت و گفتار الهى و رفتار آسمانى‏اش بر وى تاثیرمى‏نهاد. او از دانش و بینش على(ع) بهره مى‏برد. حضرت در باره تکامل وپویایى فرزندش فرمود: ان ولدى العباس زق العلم زقا; همانا فرزندم عباس درکودکى علم آموخت و به سان نوزاد کبوتر، که از مادرش آب و غذا مى‏گیرد، ازمن معارف فرا گرفت. در آغازین روزهایى که الفاظ بر زبان وى جارى شد،امام(ع) به فرزندش فرمود: بگو یک. عباس گفت: یک حضرت ادامه داد: بگو دوعباس خوددارى کرد و گفت: شرم مى‏کنم با زبانى که خدا را به یگانگى خوانده‏ام، دو بگویم.

پرورش در آغوش امامت و دامان عصمت، شالوده ‏اى پاک ومبارک براى ایام نوجوانى و جوانى عباس فراهم کرد تا در آینده نخل بلندقامت استقامت و سنگربان حماسه و مردانگى باشد. گاه که على(ع) با نگاهبصیرت‏ آمیز خود آینده عباس را نظاره مى‏کرد، با لبختدى رضایت ‏آمیز، سرشکغم از دیدگان جارى مى‏کرد و چون همسر مهربانش از علت گریه مى‏پرسید،مى‏فرمود: دستان عباس در راه یارى حسین(ع) قطع خواهد شد.

آنگاه ازمقام و عظمت پور دلبندش نزد خداوند چنین خبر مى‏داد: پروردگار متعال دو بالبه او خواهد داد تا به سان عمویش جعفر بن ‏ابى‏طالب در بهشت پرواز کند. محبت پدرى گاه على(ع) را بر آن مى‏داشت تا پاره پیکرش را ببوسد ، ببوید وبا آداب و اخلاق اسلامى آشنا سازد. از اینرو لحظه‏اى عباس را از خود دورنمى‏ساخت. فرزند پاکدل على(ع) در مدت 14 سال و چهل و هفت روز، که با پدرزیست، همیشه در حرب و محراب و غربت و وطن در کنار او حضور داشت.
درایام دشوار خلافت، لحظه ‏اى از وى جدا نشد و آنگاه که در سال‏37 هجرى قمرىجنگ صفین پیش آمد، با آن که حدود دوازده سال داشت، حماسه‏اى جاوید آفرید.

مقام علمی حضرت عباس (ع):

حضرتعباس (ع) در خانه ای زاده شد که جایگاه دانش و حکمت بود. آن جناب از محضرامیرمومنان (ع) و امام حسن (ع) و امام حسین (ع) کسب فیض کردند و از مقاموالای علمی برخوردار شدند. لذا از خاندان عصمت (ع) در مورد حضرت عباس (ع) نقل شده است که فرموده اند: زق العلم زقا، یعنی همان طور که پرنده به جوجهخود مستقیماً غذا می دهد، اهل بیت (ع) نیز مستقیماً به آن حضرت علوم واسرار را آموختند.

علامه محقق، شیخ عبدالله ممقانی، در کتاب نفیستنقیح المقال، در مورد مقام علمی و معنوی ایشان گفته است: آن جناب ازفرزندان فقیه و دانشمندان ائمه (ع) و شخصیتی عادل، مورد اعتماد، با تقوا وپاک بود.

مقام حضرت عباس (ع) نزد ائمه (ع):

اگربخواهیم مقام و منزلت حضرت عباس (ع) را از دیدگاه امامان معصوم (ع) دریابیم، کافی است به سخنان آن بزرگوار درباره حضرت عباس (ع) توجه کنیم.

درشب عاشورا، وقتی دشمن در مقابل کاروان امام حسین (ع) حاضر شد و درراس آنهاعمربن سعد شروع به داد و فریاد کرد، امام حسین (ع) به حضرت عباس (ع) فرمود:‌ برادر جان، جانم به فدایت، سوار مرکب شو و نزد این قوم برو و ازایشان سوال کن که به چه منظور آمده اند و چه می خواهند.

در اینماجرا دو نکته مهم وجود دارد یکی آنکه امام به حضرت عباس می فرماید: منفدایت شوم. این عبارت دلالت بر عظمت شخصیت عباس (ع) دارد، زیرا امام معصومالعیاذ بالله سخنی بی مورد و گزاف نمی گوید و نکته دوم آنکه، حضرت به عنواننماینده خود عباس (ع) را به اردوی دشمن می فرستد.

روز عاشوراهنگامی که حضرت عباس (ع) از ا سب بر روی زمین افتاد، امام حسین (ع) فرمودند:‌(الان انکسر ظهری و قلت حیاتی) یعنی (اکنون پشتم شکست و چاره امکم شد). این جمله بیانگر اهمیت حضرت عباس (ع) ونقش او در پشتیبانی از امامحسین (ع) است.

امام زمان (ع)، در قسمتی از زیارتنامه ای که برایشهدای کربلا ایراد کردند، حضرت عباس (ع) را چنین مورد خطاب قرار می دهند: السلام علی ابی الفضل العباس بن امیرالمومنین المواسی اخاه بنفسه، الاخذلغده من امسه، الفادی له،‌الوافی الساعی الیه بمائه، المقطوعه یداه لعنالله قاتله یزید بن الرقاد الجهنی و حکیم بن طفیل الطائی.

امام زینالعابدین (ع) به عبیدالله بن عباس بن علی بن ابی طالب (ع) نظر افکند و اشکشجاری شد. سپس فرمود:‌هیچ روزی بر رسول خدا (ع) سخت تر ازروز جنگ احد نبود،زیرا در آن روز عموی پیامبر، شیر خدا و رسولش حمزه بن عبدالمطلب کشته شد وبعد از آن روز بر پیامبر هیچ روزی سخت از روز جنگ موته نبود، زیرا در آنروز پسر عموی پیامبر جعفر بن ابی طالب کشته شد سپس امام زین العابدین (ع) فرمود: هیچ روزی همچون روز مصیبت حضرت امام حسین (ع) نیست که سی هزار تن درمقابل امام حسین (ع) ایستادند و می پنداشتند، که از امت اسلام هستند و هریک از آنها می خواستند از طریق ریختن خون امام حسین (ع) به نزد پروردگار میانداخت و ایشان را موعظه می فرمود و کار را تا آنجا کشاندند که آن حضرت رااز روی ظلم وجور و دشمنی به شهادت رساندند. آنگاه امام زین العابدین (ع) فرمود:‌ خداوند حضرت عباس (ع) را رحمت کند که به حق ایثار کرد و امتحان شد وجان خود را فدای برادرش کرد تا آنکه دو دستش قطع شد. لذا خداوند عزوجل درعوض،‌ دو بال به او عطا کرد تا همراه ملائکه در بهشت پرواز کند، همان طورکه به جعفر بن ابی طالب (ع) هم دو بال عطا فرمود و به تحقیق، حضرت عباس (ع) نزد پروردگار مقام و منزلتی دارد که روز قیامت همه شهدا به آن مقام ومنزلت غبطه می خورند.

ایثار و جانبازی، راز و رمز تعالی حضرت عباس (ع):با توجه به روایاتی که در شان حضرت عباس (ع) از ائمه علیهم السلامرسیده و در آن به ایثار و فداکاری در راه امام خویش تصریح شده است، بهروشنی، فضیلت و مقام آن بزرگوار آشکار می شود. حضرت عباس (ع) فرزند کسی استکه آیه ( و من الناس یشری نفسه ابتغاء مرضات الله, بقره-207) در شانس نازلشد و از سلاله دودمانی است که اسوه ایثار و از خودگذشتگی بودند و سوره هلاتی، در شان ایثار ایشان نازل شده است.

فداکاری، ایثار و جانبازی دراسلام و مکتب اهل بیت علیهم السلام از جایگاه ویژه ای برخوردار است؛ بهطوری که امیرمومنان در جایی ایثار را برترین فضیلت اخلاقی می داند.

درجایی دیگر، علی (ع) ایثار را بالاترین عبادت معرفی می نماید و در روایتیدیگر غایت و هدف تمام مکارم اخلاقی را ایثار و از خودگذشتگی می داند.

علی (ع) در قسمتی از نامه خود به حارث همدانی می فرماید: بدان که برترینمومنان کسی است که در گذشتن از جان و خانواده و مال خویش از دیگر مومنانبرتر باشد.

حال در اینجا این سوال مطرح می شود که، مگر سایر شهیدان از جان خود نگذشتند، پس چه چیزی حضرت عباس را از سایر شهیدان متمایز می سازد؟

جواباین است که معرفت حضرت عباس (ع) از همه شهیدان والاتر و اطاعتش از امامخویش، کاملتر بود. براساس دیدگاه اسلام و مکتب اهل بیت (ع) آنچه اعمال نیکرا از یکدیگر متمایز می سازد و ارزش اعمال را متفاوت می کند، همان معرفت وبینش و نیت شخص است و کلام پیامبر اسلام (ص) که فرمود:

(ضربه علی یوم الخندق افضل من عباده الثقلین) شاید ناظر به این معنا باشد.

درضمن روایاتی که در مورد ثواب و عقاب عمل به صورتهای گوناگون و متفاوت نقلشده، به این دلیل است که ثواب یا عذاب یک عمل معین، با توجه به معرفت و نیتعامل آن متفاوت می شود. به عنوان مثال، ثواب زیارت امام رضا (ع) درروایتهای معتبر به صور متفاوت نقل شده است و در بعضی روایات تصریح شده کهاین تفاوت ثواب، به دلیل تفاوت در معرفت اشخاص است.

آری حضرت عباس (ع) با کمال معرفت در راه دین و امام خویش جانبازی نمود و مراحل کمال و تعالی را طی کرد.

القاب تابناک حضرت ابوالفضل العباس (ع)

1. قمر بنى‏هاشم

بهره‏ مندى بسیار عباس از جمال و جلال و سیماى سپید و زیبا و سیرت سبز و نورانى، زمینه ‏ساز این لقب است.
2. باب الحوائج

کریمى از دودمان کریمان که چون حاجتمندى سوى او روى کند، خواسته‏ هایش را برآورده مى‏سازد.
3. طیار

بیانگر مقام و عظمت‏ حضرت عباس(ع) در فضاى عالم قدس و بهشت جاودان است.

4. الشهید

شهادت، که نشان نمایان ابوالفضل(ع) است و در چهره حیات او درخشندگى بسیار دارد، زمینه ‏ساز این لقب است

5.سقا

دلاورى عباس در صحنه هاى حیرت‏ آور آب‏رسانى به تشنگان، سبب این لقب شد.

6. عبد صالح

لقبى که حضرت صادق(ع) در زیارت عموى گرانقدرش بدان اشاره دارد:

السلام علیک ایها العبد الصالح. سلام بر تو، اى بنده صالح خدا.

7. سپه سالار

صاحب لواء یا سپه سالار لقب بزرگترین شخصیت نظامى است و عباس در روز عاشورا این لقب را از آن خود ساخت.

8. پرچمدار و علمدار

یادآور دلاوى و حفظ لشکر در برابر دشمن است. علمدارى عباس(ع) این لقب را برایش به ارمغان آورد.
9. ابوقربه (صاحب مشک)، عمید (یاور دین خدا)، سفیر (نماینده حجت ‏خدا)، صابر (شکیبا)، محتسب (به حساب خدا گذارنده تلاشها)، مواسى (جانباز و مدافع حق)،مستعجل (تلاشگرى مهربان در برآوردن حاجات دیگران) و ... از دیگر لقبهاىابوالفضل است.